Tekenen & schilderen

Tomas Sabatello

Bernadette van Nus

‘In mijn lessen tekenen we buiten de lijntjes’

Waar krijg jij als docent tekenen en schilderen energie van?

‘De reden dat ik docent ben geworden, is best persoonlijk. Ik was als tiener iemand met een eigen mening en een beetje aparte uitstraling; ik paste niet bij de dertien-in-een-dozijn-meisjes. Hierdoor was ik een buitenbeentje, dat makkelijk werd gepest. Ik had het fantastisch gevonden als er toen een plek was geweest waar ik mijn creativiteit en energie kwijt had gekund. Als creatieveling had ik dat echt nodig. Die plek wil ik nu graag bieden voor jongeren, maar ook voor kinderen en volwassenen.’

Hoe zorg je voor een goede sfeer in de les?

‘Ik vind een ontspannen en open sfeer heel belangrijk. Alles mag gezegd, ze mogen rondlopen tijdens de les of aan wat chips knabbelen. Ik moedig cursisten echt aan te experimenteren om zo uit hun schulp te kruipen. In mijn lessen tekenen we buiten de lijntjes. Alles draait om expressie en nieuwe dingen uitproberen, zodat je echt ontdekt wat bij jou past. Hier mag je echt jezelf zijn. Ik kijk nergens van op.’

Waarom is het zo belangrijk om te experimenteren?

Heerlijk vind ik het als cursisten echt vrij werken, als ze baldadig zijn en juist niet de opdracht volgen, maar bijvoorbeeld ander materiaal kiezen of iets heel anders willen tekenen. Dan weet ik dat ze op weg zijn om de kunstenaar in zichzelf wakker te maken. In mijn lessen mogen alle remmen los, want als je heel voorzichtig tekent, blokkeer je juist alle creativiteit. Durf. Toon expressie. Zo ontstaat echt eigen werk. Ik zie het als mijn taak om daar handvatten en tools bij te geven. En natuurlijk ben ik er om ze positief te motiveren.’

Wat voor technieken zet je in?

‘Elke les behandelen we een nieuwe techniek of vaardigheid. Ook dat vind ik belangrijk. IK hou ervan als cursisten veel leren. Ik ben zelf zeer geïnteresseerd in ambachtelijke schildertechnieken, soms verwerk ik die in een les. Bijvoorbeeld bij portrettekenen leer ik ze als basiskleur groen te nemen voor de huid, dat geeft een diep realistisch effect. Of we werken met ander materiaal, zoals houtskool. Elk les moet iets uitdagends in zich hebben. Je hoeft hier geen Picasso te zijn, perfectie is juist saai. Het gaat om je eigen kunst ontdekken.’

Wist je dit al over Bernadette?

Zij ontmoette haar huidige vriend toen ze meedeed aan het televisieprogramma First Dates. Ze zijn nog steeds heel happy samen.

Achtergrond

Bernadette van Nus studeerde docent beeldende kunst aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht, daarvoor volgde ze de mbo-opleiding mediadesign, waar ze leerde om animaties en filmpjes te maken. Ze geeft naast de cursussen bij Scholen in de Kunst ook creatieve lessen aan kinderen op basisscholen en aan jongeren op een middelbare school. Ze is een geboren en getogen Amersfoortse, speelt klarinet en werkt bij Restaurant Dara. In haar vrijetijd doet ze aan cosplay en ze studeert Japans.

Dorine Sneep

‘Bij mij mogen ze veel experimenteren tijdens de les’

Wat voor soort docent ben je?

‘Als het om kunst kijken en technieken aanleren gaat, pak ik het serieus aan. De leerlingen kijken in de les eerst veel naar andere grote kunstenaars, naar kleuren en ze leren aanschouwen. Om daarna heerlijk zelf aan de slag te gaan. Ook neem ik ze weleens mee naar tentoonstellingen om ze nog meer te inspireren. Dat werkt heel goed. Lekker dynamisch, dat past bij me. Ik sta overal voor open.’

Jij geeft aan tieners teken- en schilderles. Hoe ervaar je die doelgroep?

‘In die levensfase gaat het echt om hun menswording en ontwikkeling, dat vind ik bijzonder om mee te maken. Jonge kinderen tekenen nog heel vrij, maar pubers raken eerder gefrustreerd, willen tekenen zodat het exact lijkt. Ze zijn ook zeer kritisch, vooral op hun eigen werk. Terwijl ze de tekeningen van anderen juist aanprijzen. Door dat te benoemen in de les leren ze minder te oordelen en met een open blik te kijken. Dat is genieten om daar getuige van te zijn.’

Wat is typerend aan jouw les?

‘Jongeren moeten al zo veel in hun leven. Bij mij in de les mógen ze juist heel veel. Lekker de ruimte krijgen, zich vrij voelen, experimenteren, onderzoeken wat ze leuk vinden. Daar draait het om. Als leerlingen iets inbrengen of iets moois hebben gezien, volg ik dat graag. Ik laat ze ook vaak eigen schetsboeken van thuis meebrengen, zo inspireren ze elkaar. De les is soms echt een werkplaats waarin van alles kan ontstaan.’

Werken jullie ook aan een tentoonstelling?

‘Ieder jaar hebben we aan het einde van de cursus een gezamenlijke tentoonstelling met alle beeldende cursisten. Dan wordt al het werk getoond op een mooie plek, bijvoorbeeld bij het Rietveld Paviljoen. Dat zijn schitterende momenten, wanneer die tieners wat schuchter tussen de volwassenen lopen en hun eigen werk zien hangen. Dan zijn ze toch wel trots.’

Wist je dit al van Dorine?

Dorine bouwt samen met kinderen reusachtige knikkerbanen van gerecycled materiaal, zoals karton, plastic buizen en stofzuigerslangen. Ook bouwde ze voor het 900-jarig bestaan van Utrecht met ouders en kinderen een hele kartonnen stad rondom de Domtoren (zie filmpje).

Achtergrond

Dorine Sneep geeft les aan kinderen en jongeren en voert diverse opdrachten uit voor ondernemers in de kunst- en cultuursector. Ze geeft workshops knikker- en waterbanen bouwen op festivals en bij kinderfeestjes samen met een collega van bouwsels.com. Ze studeerde af aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht en werkt sinds 1996 in de beeldende kunst als maker, docent beeldende kunstvakken en bedenker en uitvoerder van projecten.

Irina Birger

'We maken kunst die je innerlijke wereld uitdrukt'

Wat treffen mensen aan als ze aan jouw lessen meedoen?

“Mijn cursussen zijn een mix tussen klassieke en hedendaagse kunst, aquarel- en tekentechnieken. Het tekenen en de technieken zijn uiteraard zeer belangrijk, want je wilt wel iets leren. Daarnaast creëer ik veel ruimte voor conceptueel denken en experimenteren. Via kunst kun je zoveel leren over hoe je naar de wereld kijkt.”

Hoe pak je dat aan in de les?

“We beginnen de les altijd met een introducerend gesprek. Wat speelt er in de groep, wat houdt mensen bezig? Ik vind het belangrijk om te weten waar mensen zich druk over maken, wat hen drijft. Dat gebruiken we in de les. Mijn lessen zijn gericht op het maken van kunst, die je innerlijke wereld uitdrukt. Als kunstenaar en als docent zoek ik altijd naar het spanningsveld tussen wat je denkt, wie je bent en wat je creëert. Juist autobiografische kunstwerken met een scherp randje doen iets met je. Iedere les heeft een bepaald thema: dromen, moederland of familie bijvoorbeeld, daar gaan we dieper op in. Na de les bespreken we het werk met elkaar.”

Wat voor soort docent ben je?

“Ik ben enthousiast, ambitieus en ook een beetje streng – dat komt wellicht door mijn Russische afkomst. Als docent vind ik het van belang dat mensen geprikkeld worden echt iets te leren, zichzelf op te rekken. De vrijheid zit ‘m vooral in de kunstwerken, dan geef ik alle ruimte. En we werken toe naar een tentoonstelling, zo groeit de oefening in de les uit naar iets groters. Ik hoop in de les iets van mijn ambitie en passie te kunnen overdragen.”

Werk je altijd individueel of ook in groepjes?

“Soms daag ik mensen uit om als collectief te werken, door samen aan een groot kunstwerk of installatie te werken. Dan ontstaat er onderling een mooie verbinding. Natuurlijk komen mensen om te tekenen en te schilderen, maar het draait ook om een fijn samenzijn. Een prettige sfeer creëren in de groep is voor mij heel belangrijk.”

Wist je dit al over Irina?

Irina heeft in diverse landen gewoond en zo vele culturen leren kennen. Ze spreekt Nederlands, Engels, Russisch, Servisch en Hebreeuws.

Achtergrond

Al zolang autonoom kunstenaar Irina Birger zich kan herinneren is ze met kunst bezig. Ze groeide op in Rusland en Servië is daar opgeleid tot grafisch ontwerper en kunstenaar. Daarna voltooide zij de Bezalel Academy of Arts and Design in Jeruzalem en en later de masteropleiding aan het Sandberg Instituut. Ze werkte enige tijd in Israël en woont inmiddels meer dan twintig jaar in Nederland. Haar werken werden getoond bij Israel Museum, Drawing Center Diepenheim, Mediamatic, Kunsthal KAdE en nog veel meer. Ze geeft les bij Scholen in de Kunst en daarvoor bij de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag.

Kennismaken met de kunst van Irina? Neem een kijkje op haar website.

Arlet Ybema

‘Ik daag cursisten graag uit het beste uit zichzelf te halen’

Wat boeit je vooral aan het vak docent tekenen en schilderen?

‘Naast mijn kunstenaarsbestaan heb ik altijd met veel plezier lesgegeven. Aan kinderen en aan volwassenen van allerlei niveaus. Als docent vind ik het leuk om op een enthousiaste, positieve manier mensen met een kleine aanwijzing verder te helpen bij hun tekening of schilderij. Soms verander ik maar één lijn om een vorm kloppend te maken. De verbazing die dan bij de cursist ontstaat maakt mijn werk leuk.’

Heb je een bepaalde opbouw in de cursus?

‘We beginnen bijvoorbeeld met elkaars portret te tekenen. Zo leer je elkaar beter kennen en leer je veel over de indeling van het gezicht en de verhoudingen. Daarna volgen andere onderwerpen, zoals diepte tekenen of werken met schaduwen en lijnperspectief. Aan het einde van elke les bekijken we elkaars werken en geven de cursisten elkaar feedback – ook een belangrijk leermoment. Ik vind het belangrijk dat cursisten krijgen waarvoor ze komen: beter leren tekenen en schilderen.’

Hoe zou je je werkwijze omschrijven?

‘Ik vind het fijn als er in de les een prettige sfeer heerst waarin mensen zich vrij voelen om hun eigen creativiteit te ontwikkelen. De les heeft een sociaal karakter, al is het natuurlijk geen theekransje. Ik daag cursisten graag uit het beste uit zichzelf te halen. Het is niet snel goed bij mij, dan zeg ik bijvoorbeeld: “Volgens mij is dit werk nog niet af, kijk eens naar de details of de schaduwen.” Met tips en handreikingen moedig ik ze aan, zodat ze leren dat een werk vaak beter wordt door er extra aandacht aan te besteden. Dat geeft meer voldoening achteraf.’

Ben je daarnaast ook met je eigen kunst bezig?

‘Ik heb het lesgeven altijd gecombineerd met mijn vrije werk. Het liefst schilder en teken ik in mijn eigen atelier; solitair werken vind ik ook prettig. Op dit moment ben ik bezig met aquarelleren, acrylverf en met nieuwe druktechnieken, zoals gel plaat monoprinten. In mijn werk zijn bomen een terugkerend thema. Ik hou van dat lijnen- en schaduwspel: bomen zonder blad, bijna abstract, vind ik het mooist. Ik spring een paar keer per week op de fiets om het bos in te gaan, waar ik inspiratie op doe.’

Wist je dit al van Arlet?

Arlet maakte van papierpulp bijzondere lijsten rondom spiegels, waarmee ze eens bij Hans van Willigenburg op televisie is geweest.

Achtergrond

Arlet Ybema is beeldend kunstenaar en docent tekenen en schilderen in Amersfoort en Uithoorn. Ze studeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam waar ze afstudeerde als docent tekenen, schilderen en kunstgeschiedenis. Ze heeft een eigen atelier in Amersfoort en geeft daar ook een-op-een lessen. Ze laat zich graag inspireren door de natuur. Ze heeft haar eigen onderneming: Het kunstnest.