Tekenen & schilderen

Tomas Sabatello

Bernadette van Nus

‘In mijn lessen tekenen we buiten de lijntjes’

Waar krijg jij als docent tekenen en schilderen energie van?

‘De reden dat ik docent ben geworden, is best persoonlijk. Ik was als tiener iemand met een eigen mening en een beetje aparte uitstraling; ik paste niet bij de dertien-in-een-dozijn-meisjes. Hierdoor was ik een buitenbeentje, dat makkelijk werd gepest. Ik had het fantastisch gevonden als er toen een plek was geweest waar ik mijn creativiteit en energie kwijt had gekund. Als creatieveling had ik dat echt nodig. Die plek wil ik nu graag bieden voor jongeren, maar ook voor kinderen en volwassenen.’

Hoe zorg je voor een goede sfeer in de les?

‘Ik vind een ontspannen en open sfeer heel belangrijk. Alles mag gezegd, ze mogen rondlopen tijdens de les of aan wat chips knabbelen. Ik moedig cursisten echt aan te experimenteren om zo uit hun schulp te kruipen. In mijn lessen tekenen we buiten de lijntjes. Alles draait om expressie en nieuwe dingen uitproberen, zodat je echt ontdekt wat bij jou past. Hier mag je echt jezelf zijn. Ik kijk nergens van op.’

Waarom is het zo belangrijk om te experimenteren?

Heerlijk vind ik het als cursisten echt vrij werken, als ze baldadig zijn en juist niet de opdracht volgen, maar bijvoorbeeld ander materiaal kiezen of iets heel anders willen tekenen. Dan weet ik dat ze op weg zijn om de kunstenaar in zichzelf wakker te maken. In mijn lessen mogen alle remmen los, want als je heel voorzichtig tekent, blokkeer je juist alle creativiteit. Durf. Toon expressie. Zo ontstaat echt eigen werk. Ik zie het als mijn taak om daar handvatten en tools bij te geven. En natuurlijk ben ik er om ze positief te motiveren.’

Wat voor technieken zet je in?

‘Elke les behandelen we een nieuwe techniek of vaardigheid. Ook dat vind ik belangrijk. IK hou ervan als cursisten veel leren. Ik ben zelf zeer geïnteresseerd in ambachtelijke schildertechnieken, soms verwerk ik die in een les. Bijvoorbeeld bij portrettekenen leer ik ze als basiskleur groen te nemen voor de huid, dat geeft een diep realistisch effect. Of we werken met ander materiaal, zoals houtskool. Elk les moet iets uitdagends in zich hebben. Je hoeft hier geen Picasso te zijn, perfectie is juist saai. Het gaat om je eigen kunst ontdekken.’

Wist je dit al over Bernadette?

Zij ontmoette haar huidige vriend toen ze meedeed aan het televisieprogramma First Dates. Ze zijn nog steeds heel happy samen.

Achtergrond

Bernadette van Nus studeerde docent beeldende kunst aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht, daarvoor volgde ze de mbo-opleiding mediadesign, waar ze leerde om animaties en filmpjes te maken. Ze geeft naast de cursussen bij Scholen in de Kunst ook creatieve lessen aan kinderen op basisscholen en aan jongeren op een middelbare school. Ze is een geboren en getogen Amersfoortse, speelt klarinet en werkt bij Restaurant Dara. In haar vrijetijd doet ze aan cosplay en ze studeert Japans.

Dorine Sneep

‘Bij mij mogen ze veel experimenteren tijdens de les’

Wat voor soort docent ben je?

‘Als het om kunst kijken en technieken aanleren gaat, pak ik het serieus aan. De leerlingen kijken in de les eerst veel naar andere grote kunstenaars, naar kleuren en ze leren aanschouwen. Om daarna heerlijk zelf aan de slag te gaan. Ook neem ik ze weleens mee naar tentoonstellingen om ze nog meer te inspireren. Dat werkt heel goed. Lekker dynamisch, dat past bij me. Ik sta overal voor open.’

Jij geeft aan tieners teken- en schilderles. Hoe ervaar je die doelgroep?

‘In die levensfase gaat het echt om hun menswording en ontwikkeling, dat vind ik bijzonder om mee te maken. Jonge kinderen tekenen nog heel vrij, maar pubers raken eerder gefrustreerd, willen tekenen zodat het exact lijkt. Ze zijn ook zeer kritisch, vooral op hun eigen werk. Terwijl ze de tekeningen van anderen juist aanprijzen. Door dat te benoemen in de les leren ze minder te oordelen en met een open blik te kijken. Dat is genieten om daar getuige van te zijn.’

Wat is typerend aan jouw les?

‘Jongeren moeten al zo veel in hun leven. Bij mij in de les mógen ze juist heel veel. Lekker de ruimte krijgen, zich vrij voelen, experimenteren, onderzoeken wat ze leuk vinden. Daar draait het om. Als leerlingen iets inbrengen of iets moois hebben gezien, volg ik dat graag. Ik laat ze ook vaak eigen schetsboeken van thuis meebrengen, zo inspireren ze elkaar. De les is soms echt een werkplaats waarin van alles kan ontstaan.’

Werken jullie ook aan een tentoonstelling?

‘Ieder jaar hebben we aan het einde van de cursus een gezamenlijke tentoonstelling met alle beeldende cursisten. Dan wordt al het werk getoond op een mooie plek, bijvoorbeeld bij het Rietveld Paviljoen. Dat zijn schitterende momenten, wanneer die tieners wat schuchter tussen de volwassenen lopen en hun eigen werk zien hangen. Dan zijn ze toch wel trots.’

Wist je dit al van Dorine?

Dorine bouwt samen met kinderen reusachtige knikkerbanen van gerecycled materiaal, zoals karton, plastic buizen en stofzuigerslangen. Ook bouwde ze voor het 900-jarig bestaan van Utrecht met ouders en kinderen een hele kartonnen stad rondom de Domtoren (zie filmpje).

Achtergrond

Dorine Sneep geeft les aan kinderen en jongeren en voert diverse opdrachten uit voor ondernemers in de kunst- en cultuursector. Ze geeft workshops knikker- en waterbanen bouwen op festivals en bij kinderfeestjes samen met een collega van bouwsels.com. Ze studeerde af aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht en werkt sinds 1996 in de beeldende kunst als maker, docent beeldende kunstvakken en bedenker en uitvoerder van projecten.

Irina Birger

'We maken kunst die je innerlijke wereld uitdrukt'

Wat treffen mensen aan als ze aan jouw lessen meedoen?

“Mijn cursussen zijn een mix tussen klassieke en hedendaagse kunst, aquarel- en tekentechnieken. Het tekenen en de technieken zijn uiteraard zeer belangrijk, want je wilt wel iets leren. Daarnaast creëer ik veel ruimte voor conceptueel denken en experimenteren. Via kunst kun je zoveel leren over hoe je naar de wereld kijkt.”

Hoe pak je dat aan in de les?

“We beginnen de les altijd met een introducerend gesprek. Wat speelt er in de groep, wat houdt mensen bezig? Ik vind het belangrijk om te weten waar mensen zich druk over maken, wat hen drijft. Dat gebruiken we in de les. Mijn lessen zijn gericht op het maken van kunst, die je innerlijke wereld uitdrukt. Als kunstenaar en als docent zoek ik altijd naar het spanningsveld tussen wat je denkt, wie je bent en wat je creëert. Juist autobiografische kunstwerken met een scherp randje doen iets met je. Iedere les heeft een bepaald thema: dromen, moederland of familie bijvoorbeeld, daar gaan we dieper op in. Na de les bespreken we het werk met elkaar.”

Wat voor soort docent ben je?

“Ik ben enthousiast, ambitieus en ook een beetje streng – dat komt wellicht door mijn Russische afkomst. Als docent vind ik het van belang dat mensen geprikkeld worden echt iets te leren, zichzelf op te rekken. De vrijheid zit ‘m vooral in de kunstwerken, dan geef ik alle ruimte. En we werken toe naar een tentoonstelling, zo groeit de oefening in de les uit naar iets groters. Ik hoop in de les iets van mijn ambitie en passie te kunnen overdragen.”

Werk je altijd individueel of ook in groepjes?

“Soms daag ik mensen uit om als collectief te werken, door samen aan een groot kunstwerk of installatie te werken. Dan ontstaat er onderling een mooie verbinding. Natuurlijk komen mensen om te tekenen en te schilderen, maar het draait ook om een fijn samenzijn. Een prettige sfeer creëren in de groep is voor mij heel belangrijk.”

Wist je dit al over Irina?

Irina heeft in diverse landen gewoond en zo vele culturen leren kennen. Ze spreekt Nederlands, Engels, Russisch, Servisch en Hebreeuws.

Achtergrond

Al zolang autonoom kunstenaar Irina Birger zich kan herinneren is ze met kunst bezig. Ze groeide op in Rusland en Servië is daar opgeleid tot grafisch ontwerper en kunstenaar. Daarna voltooide zij de Bezalel Academy of Arts and Design in Jeruzalem en en later de masteropleiding aan het Sandberg Instituut. Ze werkte enige tijd in Israël en woont inmiddels meer dan twintig jaar in Nederland. Haar werken werden getoond bij Israel Museum, Drawing Center Diepenheim, Mediamatic, Kunsthal KAdE en nog veel meer. Ze geeft les bij Scholen in de Kunst en daarvoor bij de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag.

Kennismaken met de kunst van Irina? Neem een kijkje op haar website.

Anne Marie Spijker

‘Als mensen zichzelf verrassen’

Achtergrond
• Anne Marie haalde haar eerstegraads docentenopleiding op de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg, in 1989 studeerde ze aan de Rijksacademie in Amsterdam. Ze kreeg onder andere les van Marlene Dumas en René Daniëls
• Sinds 1992 geeft ze cursussen tekenen en schilderen voor volwassenen bij Scholen in de Kunst
• Anne Marie werkt als beeldend kunstenaar vanuit haar eigen atelier, ze heeft tentoonstellingen in galerieën door het hele land en is docent tekenen en schilderen op de Nieuwe Akademie in Utrecht 

Als docent
‘Mijn lessen zijn gebaseerd op ervaringen uit mijn eigen praktijk als beeldend kunstenaar. Mijn enthousiasme en mijn liefde voor kunst wil ik overbrengen. Wat ik zelf al werkend tegenkom en wat ik om mij heen zie bij andere schilders, is een inspiratie voor het lesgeven. Daarom werk ik niet heel planmatig. Ik reageer graag op wat mensen zelf aanbieden, wat ze interesseert. Ik zie snel wat ze kunnen – dat probeer ik te versterken. Ik wil bij mijn cursisten een gevoel van vrijheid creëren, zodat ze dingen durven, in zichzelf gaan geloven en zien wat ze kunnen: geweldige dingen maken!’ 

De les
‘Ik bedenk meestal opdrachten waaraan we ongeveer zes weken werken. Afgelopen seizoen bijvoorbeeld werkten we met het thema handen en gebaren. Ik laat voorbeelden zien uit de kunst, zodat mensen ideeën kunnen ontwikkelen en zelf invulling kunnen geven aan het onderwerp. Welke techniek past erbij, welke kleurstellingen? Ik geef aanwijzingen, op ieders eigen niveau. “Als je daar meer accent legt”, of: “Als je dat nou anders op het vlak zet”, en: “Hoe komt het dat dit beeld zo sterk is?” Cursisten kunnen gedurende het seizoen veel kanten op. Er komen landschappen tevoorschijn, dromerig, of juist abstract. Of er ontstaan impressies vanuit het materiaal. Met een avontuurlijke houding kom je heel ver!’ 

Techniek
‘Al werkend komen mensen vanzelf de behoefte tegen om bepaalde technieken te leren. Ik geef vaak verschillende mogelijkheden: werken met potlood of inkt, maar ook groot: met verf en brede kwasten. Op een gegeven moment gaan ze zelf dingen pakken. Wanneer ze steeds hetzelfde doen, in vorm of techniek, stuur ik ze graag ook een andere kant op. Leren kijken, en je ontwikkelen staat voorop. En natuurlijk plezier beleven!’  

De groep
‘De sfeer in de teken- en schilderlessen is productief en goed. Dat is belangrijk. De cursisten blijven over het algemeen lang bij elkaar. Sommige groepen gaan met elkaar naar tentoonstellingen - ze houden allemaal van kunst, en worden een soort vriendengezelschap. En ik zorg er wel voor dat ze zich blijven vernieuwen met schilderen.’  

Geluksmomentjes…
‘Als ik zie dat cursisten steeds verder komen en zichzelf verrassen.  En mensen die goed schilderen, geven mij ook iets: ze inspireren mij!’ 

Monica Agterberg

‘Eerst op onderzoek uit’

Achtergrond 
• Monica studeerde af als eerstegraads docent tekenen en kunstgeschiedenis, later ook als eerstegraads docent handvaardigheid. Ook volgde ze enkele postacademische studies 
• Ze begon haar loopbaan bij Latent Talent in Leusden, werkte bij Creatieve Cursussen Appelmarkt en de Rijks Pabo te Amersfoort 
• Sinds 1989 werkt Monica bij Scholen in de Kunst 
• Daarnaast geeft ze les op het Haags Montessori Lyceum (w.o. examenklassen tekenen/schilderen) en op de HVA lerarenopleiding 
• In haar eigen werk gebruikt ze graag natuurkleuren en oude doorleefde materialen. Ze maakt ook meer kleurige schilderijen vanuit verschillende thema’s 

Als docent
‘Ik zie mijzelf als een betrokken begeleidster. Als docent kan ik putten uit een rijke ervaring en tegelijkertijd focus ik vooral op de interesses van cursisten. Het gaat uiteindelijk om dat persoonlijke; om het ontwikkelen van een eigen beeldtaal en visie. Dat stimuleer ik door onderzoek en het verkennen van mogelijkheden. Ik geef graag tips en tops. De Montessori–gedachte: Leer mij het zelf te doen sluit aan bij dit leerproces. Werken met hoofd, hart en handen.’  

De les
‘Cursisten werken vanuit een centraal geïntroduceerd thema of onderwerp, met ruimte voor eigen inbreng en oplossingen. Je maakt één of meerdere werkstukken, waarbij verschillende teken- en schildertechnieken en verschillende materialen aan bod komen. Er is aandacht voor elementen uit de vormgeving zoals licht, kleur, ruimte, vorm of compositie. Cursisten hebben ook ruimte om aan eigen opdrachten of thema’s te werken. De sfeer in de les is ontspannen. Ik stimuleer het kijken bij elkaar en het bespreken van het werk.’  

Vooronderzoek
‘Bij elk thema vraag ik aandacht voor het proces. Aan het uiteindelijke kunstwerk gaat onderzoek vooraf. Een bepaald onderwerp roept namelijk niet alleen vragen op over materiaal- en vormgebruik, maar vooral ook over wat jij wilt uitbeelden (inhoud) en hoe je dat kunt doen. Reizen, mensen, dieren, landschappen, natuurtaferelen, interieurs, architectuur, stillevens, dromen, ervaringen, literatuur etc. kunnen daarbij het uitgangspunt zijn: het gaat om wat jou boeit en inspireert. Verkennende schetsen maken is belangrijk, zo kom je op ideeën. Je kunt daarbij allerlei hulpbronnen raadplegen zoals fotomateriaal en werk van kunstenaars. Je leert op verschillende manieren waarnemen: je gaat associëren, combineren en misschien abstraheren om te komen tot wat voor jou de essentie is. Je bepaalt je eigen invalshoek en werkwijze. Je experimenteert met technieken en vormgeving.’ 

Theorie
‘Aan de thema’s koppel ik theorie, meestal in de vorm van PowerPoints met kunstwerken en fotomateriaal, die je thuis kunt bekijken. Gaat het om een landschap? Dan laat ik bijvoorbeeld kennismaken met verschillende landschappen en stijlen. Tijdens de lessen teken en schilder je vooral, de theorie is een hulpmiddel.’ 

Geluksmomentjes…
‘Kwaliteit van het werk en het zien ontstaan daarvan maken me gelukkig. Net als het werkplezier en de interactie tussen de deelnemers. Ik houd ook van de verbondenheid die ontstaat als de werken mooi hangen op een expositie, of als we een leuke excursie hebben.’ 

Arlet Ybema

‘Ik daag cursisten graag uit het beste uit zichzelf te halen’

Wat boeit je vooral aan het vak docent tekenen en schilderen?

‘Naast mijn kunstenaarsbestaan heb ik altijd met veel plezier lesgegeven. Aan kinderen en aan volwassenen van allerlei niveaus. Als docent vind ik het leuk om op een enthousiaste, positieve manier mensen met een kleine aanwijzing verder te helpen bij hun tekening of schilderij. Soms verander ik maar één lijn om een vorm kloppend te maken. De verbazing die dan bij de cursist ontstaat maakt mijn werk leuk.’

Heb je een bepaalde opbouw in de cursus?

‘We beginnen bijvoorbeeld met elkaars portret te tekenen. Zo leer je elkaar beter kennen en leer je veel over de indeling van het gezicht en de verhoudingen. Daarna volgen andere onderwerpen, zoals diepte tekenen of werken met schaduwen en lijnperspectief. Aan het einde van elke les bekijken we elkaars werken en geven de cursisten elkaar feedback – ook een belangrijk leermoment. Ik vind het belangrijk dat cursisten krijgen waarvoor ze komen: beter leren tekenen en schilderen.’

Hoe zou je je werkwijze omschrijven?

‘Ik vind het fijn als er in de les een prettige sfeer heerst waarin mensen zich vrij voelen om hun eigen creativiteit te ontwikkelen. De les heeft een sociaal karakter, al is het natuurlijk geen theekransje. Ik daag cursisten graag uit het beste uit zichzelf te halen. Het is niet snel goed bij mij, dan zeg ik bijvoorbeeld: “Volgens mij is dit werk nog niet af, kijk eens naar de details of de schaduwen.” Met tips en handreikingen moedig ik ze aan, zodat ze leren dat een werk vaak beter wordt door er extra aandacht aan te besteden. Dat geeft meer voldoening achteraf.’

Ben je daarnaast ook met je eigen kunst bezig?

‘Ik heb het lesgeven altijd gecombineerd met mijn vrije werk. Het liefst schilder en teken ik in mijn eigen atelier; solitair werken vind ik ook prettig. Op dit moment ben ik bezig met aquarelleren, acrylverf en met nieuwe druktechnieken, zoals gel plaat monoprinten. In mijn werk zijn bomen een terugkerend thema. Ik hou van dat lijnen- en schaduwspel: bomen zonder blad, bijna abstract, vind ik het mooist. Ik spring een paar keer per week op de fiets om het bos in te gaan, waar ik inspiratie op doe.’

Wist je dit al van Arlet?

Arlet maakte van papierpulp bijzondere lijsten rondom spiegels, waarmee ze eens bij Hans van Willigenburg op televisie is geweest.

Achtergrond

Arlet Ybema is beeldend kunstenaar en docent tekenen en schilderen in Amersfoort en Uithoorn. Ze studeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam waar ze afstudeerde als docent tekenen, schilderen en kunstgeschiedenis. Ze heeft een eigen atelier in Amersfoort en geeft daar ook een-op-een lessen. Ze laat zich graag inspireren door de natuur. Ze heeft haar eigen onderneming: Het kunstnest.  

Dorette Giling

‘Fantasie in banen leiden’

Achtergrond
• Dorette studeerde af aan de Amsterdamse Academie voor Beeldende Vorming, eerstegraads docent tekenen en schilderen en volgde later bijscholing keramiek 
• Sinds 2009 geeft ze les bij Scholen in de Kunst. Behalve groepslessen begeleidt ze ook projecten op scholen in Amersfoort.
• In haar eigen atelier maakt Dorette voornamelijk toegepaste kunst, in opdracht en vrij werk: wandschilderingen voor kinderkamers en cafés, portretten, grafmonumenten en urnen.  

Als docent
‘Vaak zetten mensen zichzelf vast binnen bepaalde kaders. Ik wil hen inspireren daarbuiten te komen. Kinderen stimuleer ik hun fantasie te ontwikkelen, terwijl ik ze tegelijkertijd techniek leer. Ik wil ze meenemen in hun verbeelding, maar ook leren dat er technische keuzes gemaakt moeten worden waardoor een idee beter naar buiten komt. Ik laat ze ontdekken hoe ze verschillende materialen tot iets heel anders kunnen omvormen.’  

Sturen
‘Door mijn technische kennis komen kinderen verder met het verbeelden van hun fantasie. We maken bijvoorbeeld een zeebodem, met koraal van klei, en met vissen op stokjes die ze getekend en gelamineerd hebben. Dat gaat verder dan ze zelf kunnen bedenken, hun fantasie wordt in banen geleid. Soms moet ik wel duwen, want veel kinderen hebben de neiging snel klaar te staan. Dan doe ik iets voor, of laat ik voorbeelden zien. Ik heb denk ik het vermogen te zien waar kinderen gestuurd moeten worden.’ 

De les
‘Ik vind het prettig als kinderen gefocust zijn, als ze het goed oppikken en graag willen. Ik werk het liefst met een duidelijke opdracht, zodat het niet alle kanten opgaat. Na mijn uitleg werken leerlingen die opdracht uit, in een of meerdere lessen. Vaak is het prettig chaotisch: kinderen trekken van alles uit de kast. Dat is juist het leuke – dat kan hier!’  

‘Volwassenen hebben vaak een eigen plan. Dan ben ik ook coach, maar minder sturend. Soms geef ik ze ook opdrachten om even van het pad af te gaan, losser te komen, abstracter te kijken. Leren meer te durven - dat speelt vaak bij volwassenen.’ 

Geluksmomentjes…
‘Als mijn leerlingen in een flow komen, zich er helemaal in verliezen – ongeacht of het kunstwerk nou goed wordt of niet. En als ik merk dat kinderen totaal opgaan in een beeldende wereld, dat ze met hele fantasieverhalen komen als ik vraag wat ze gemaakt hebben.’ 

Michiel Jansen

‘Leren kijken en iedereen in beweging houden’

Achtergrond 
• Michiel Jansen studeerde in 1986 af als eerstegraads docent tekenen, schilderen en kunstgeschiedenis aan de Hogeschool voor de Kunsten, Utrecht.  
• Hij begon als docent in Amersfoort bij de Appelmarkt, maakte de fusie mee met Creatief Centrum De Hof, en kwam na het samengaan van diverse kunstinstellingen in 2000 bij Scholen in de Kunst. Hij gaf les aan de Universiteit van Utrecht, de Volksuniversiteit Utrecht, ‘t Klooster in Harderwijk en bij IDEA in Soest.  
• Michiel leidde zomerworkshops in binnen- en buitenland en gaf ruim 20 jaar les aan jongeren van 12 tot 18 jaar. Nu geeft hij alleen nog cursussen voor volwassenen.
• Als beeldend kunstenaar werkt hij vanuit zijn eigen atelier en exposeert hij regelmatig in galeries en op landelijke beurzen. 

Als docent
'Je ziet wat je weet” is mijn ervaring. Ik vertel mijn cursisten daarom veel, zodat ze meer weten en dus meer leren zien. Ik ben een entertainer, maar met mijn kennis over kunst en technieken ook een ‘autoriteit’. In eerste instantie wil ik iedereen in beweging krijgen met een goede opdracht. Dat betekent dat er ook beperkingen zijn in “wat mag en wat niet”. Ik geef tips, ik verwijs naar voorbeelden uit de kunstgeschiedenis, ik doe soms iets voor - om dan ook iedereen in beweging te houden. Als er niks gebeurt, staat het stil; als er eindeloos geprakkiseerd wordt, gebeurt er niks op papier.’  

De les  
‘Mijn lessen zijn gebaseerd op drie elementen: 
1. De inhoud, datgene wat wordt uitgebeeld. We werken naar aanschouwing: portret-, modeltekenen, stillevens maken. Of naar verbaal gegeven: op basis van een omschreven onderwerp.
2. Het materiaal en de techniek die daarmee samenhangt.  
3. De eigenheid die je als cursist ontwikkelt.
Welke nadruk ik leg, verschilt per les en per groep. In de groep voor gevorderden gaan we de diepte in met de inhoud, met verschillende opdrachten en technieken. In de basiscursussen komt heel veel voorbij: stillevens, landschappen en meer verhalende onderwerpen.’

De groep 
‘De sfeer in mijn groepen is gezellig, prettig én geconcentreerd. Cursisten staan niet als losse poppetjes naast elkaar te creëren, het werk wordt regelmatig met elkaar besproken. Daarmee overstijgt de les de zolderkamer thuis. Hoe moeilijk een opdracht soms ook lijkt, je bent met elkaar, je hoeft niet alles zelf uit te vinden, je kunt dingen oppakken die je om je heen ziet.’ 

Geluksmomentjes… 
‘Als het geheel meer is dan de som der delen.’ 

Kathelijn van Dongen

'In mijn lessen leer je te dansen op papier'

Vertel eens iets over jezelf als kunstenaar

“Kunst maken is een verlengde van mij. Net als ik bij tuinieren in de planten en aarde opga, doe ik dat ook in materialen of in lijnen en vormen om de schoonheid die ik zie naar voren te brengen. Ik hou er ontzettend van om in mijn eigen wereld te zijn. Al heb ik ook jarenlang met andere kunstenaars gewerkt aan gezamenlijke projecten. Dan ontdek je dat er iets anders moois ontstaat, dan wanneer je het alleen zou maken. Ik krijg energie van spontane, inventieve projecten. Dit laat ik ook terugkomen in mijn lessen. Mijn weg in het leven is om schoonheid te vangen.”

Wat vind je fijn aan het lesgeven?

“Bij kinderen is het ontzettend leuk om te zien dat ze alle vrijheid voelen om te creëren. Van die speelse blik vol verwondering geniet ik, net als van hun houding om alles te durven. Daar raak ik zelf ook door geïnspireerd. Altijd bijzonder om te zien hoe ze tot nieuwe vondsten komen en met nieuwe technieken omgaan. Het fijnste is om cursisten uit te dagen en te prikkelen. Als ik zie dat iemand ‘vastzit’ in een tekening, dan is het mooi te merken dat door mijn begeleiding er weer beweging in komt. Die struggle is voor iedereen herkenbaar. Ik vind het fijn als er dan overgave ontstaat, zodat het weer stroomt. Zo fijn om handen te zien dansen over het papier.”

Hoe ziet een les er bij jou uit?

“Het is bijzonder dat ieder mens, groot of klein, zijn eigen unieke teken- of schilderschrift heeft. Het is mooi als de cursist dat ziet en herkent. In mijn lessen geef ik veel ruimte voor eigen inbreng. Natuurlijk heb ik een lesplan vol basisvaardigheden en technieken. Zeker volwassenen, die soms meer dan twintig jaar niet hebben geschilderd, vinden een bepaalde structuur prettig, merk ik. Ik leer ze goed kijken en leer diverse technieken aan en we werken met verschillende materialen, van pastel en aquarel tot Oost-Indische inkt. Ik kijk altijd goed naar de behoefte van een groep en pas mijn les daarop aan. Dat kan betekenen dat we de ene week grafiek doen en op andere weken tekenen met houtskool en gum, schilderen met acrylverf, leren modeltekenen of buiten tekenen.”

Hoe belangrijk is de tentoonstelling als onderdeel van de cursus?

“Het is natuurlijk heerlijk om met groepen ergens naartoe te werken. Tijdens de lessen wil ik ze zo veel mogelijk bijbrengen en in een tentoonstelling komen al die vaardigheden samen. Ik hou ervan om met een thema te werken, zodat alles fraai bij elkaar past. Bij een recente groepstentoonstelling hingen er vier meterslange banieren naast elkaar in de ruimte. Ze waren prachtig fantasierijk en vol verbeeldingskracht. Alle ouders en kinderen waren zo trots op hun werk en verbaasd hoe mooi deze grote kunstwerken van vier verschillende lesgroepen samen één groot geheel vormden. Dan loop ik zelf ook als een trotse pauw tussen de leerlingen door.”

Wist je dit al over Kathelijn?

Kathelijn is vroeger verloskundige geweest. Ook al een vak waarin overgave en verwondering een rol speelt.

Achtergrond

Kathelijn van Dongen studeerde eerstegraad Docent Beeldend aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Ze volgde een post graduate aan de Kanoria Centre of Arts in Ahmedabad, India. Na enige tijd zelfstandig en met enkele andere kunstenaars samen kunst te hebben gemaakt, woonde en werkte ze jarenlang in Berlijn. Ze heeft in het verleden ook veel ruimtelijk werk gemaakt, zoals decors voor het Concertgebouw in Amsterdam. Tevens deed ze restauratiewerk in de Grote Kerk in Breda.