Gitaarles

Daan van der Vliet

'Hoe meer je betrokken raakt, hoe meer je voor een kind gaat betekenen'

Achtergrond 

• Daan van der Vliet (1968) studeerde klassiek gitaar aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam bij Wim Pfister en Lex Eisenhardt én een jaar aan het conservatorium Lorenzo Perosi te Biella (Italië) bij Angelo Gilardino.
• Vanaf 2002 geeft hij les bij Scholen in de Kunst. Daarnaast werkt hij als coördinator binnen de afdeling Kunst in Vrije Tijd en als hoofd van de RVE tokkel en zang.  
• Als uitvoerend musicus richt Daan zich de laatste jaren steeds meer op muziek uit de 16e en 17e eeuw. Hij speelt daarom ook barokgitaar en theorbe.  
• Daan schrijft zelf veel muziek voor zijn leerlingen. 

Als docent 

‘Ik ben duidelijk in wat ik vraag van een leerling, mijn lessen zijn gestructureerd en ik verwacht dat de leerling zich houdt aan de afspraak die we maken. Maar wát ik precies vraag, verschilt per kind. Elke leeftijd vraagt een andere benadering. Ik geef alle type kinderen les, langzame of snelle kinderen, kinderen met ADHD, autistische en hoogbegaafde kinderen. Ik kijk echt naar de individuele vraag en heb geen oordeel over kunnen of mogelijkheden.’ 

De gitaarles 

‘De basis van mijn lessen is klassiek gitaar, noten leren lezen, tellen, voordracht, muzikale ontwikkeling, techniek, etc. Daarnaast komen uiteraard akkoorden en samenspel ruim aan bod. Ik integreer aspecten van de Kodaly Methode : we zingen de stukjes en proberen ze dan uit het hoofd te spelen. Zo gaan kinderen muziek beleven en leren ze melodisch spelen. Ik werk niet met tablatuur die je op internet vindt. Als kinderen vooral akkoorden willen leren, of elektrische gitaar willen spelen, dan verwijs ik ze met alle liefde door naar een collega.’  

Studeren 

‘Contact met ouders vind ik heel belangrijk, ik heb graag korte lijntjes met hen, ze mogen bij de lessen zitten. Ik kan in 25 minuten per week niet alles betekenen voor de muzikale ontwikkeling van een leerling; Ik vraag van ouders dat ze hun kind er vijf keer per week aan herinneren dat ze moeten studeren. Het helpt ontzettend als ouders de leerling begeleiden bij het tijd vrij maken tussen sport, huiswerk en de computer. Ik hoop dat ze er soms naast gaan zitten, maar allerbelangrijkst is dat ouders zich realiseren: gitaar oefenen gaat niet vanzelf. Het kost een kind ongeveer drie jaar om oefendiscipline te ontwikkelen en vaak is muziek studeren het eerste moment waarop kinderen geconfronteerd worden met iets dat niet vanzelf gaat.’  

Geluksmomenten… 

‘Mijn taak als docent gaat verder dan het leren gitaar spelen. Ik begeleid kinderen in een belangrijke fase van hun leven. Zeker als ik hen langer op les heb, ontstaat er een speciale band. Hoe meer je betrokken raakt, hoe meer je voor een kind gaat betekenen. Dat voelt heel bijzonder.’  

Leon de Kroes

‘Door weer en wind, met dat gitaartje op hun rug’

Als musicus

‘Ik ben altijd gefascineerd geweest door de rijkdom van de klanken en kleuren van de gitaar en ik houd van het instrument omdat melodie en harmonie er zo mooi samenkomen. Bovendien heb ik met gitaar de mogelijkheid gehad om heel veel verschillende soorten muziek te leren beheersen: klassieke gitaarmuziek, jazz, blues, rock, flamenco en improviseren. Ik denk dat klassiek gitaarspelen mij het gelukkigst maakt: mooie Spaanse muziek, Bach. Maar als ik improviseer op elektrische gitaar, in een bandje, ben ik echt in het moment en dat geeft weer een andere kick.’

Als gitaardocent

‘Melodieën spelen, klank maken – gitaar is zo’n mooi instrument, dat wil ik overdragen. Ik wil mijn leerlingen leren hun gevoel over te brengen. Ik kijk altijd naar wat een kind raakt. Dat probeer ik aan te moedigen, heel intuïtief, maar wel met een idee voor de lange termijn. Wat willen ze kunnen over een paar jaar?’

De gitaarles

‘Als kinderen blanco binnenkomen, begin ik met een klassieke methode: gitaar vasthouden, noten lezen, posities, de basisdingen. Als ze na een paar jaar willen overstappen op popliedjes, improviseren, is dat mogelijk. Liefst in combinatie met klassiek gitaar, want dat blijft een rijke bron. Als er de leeftijd komt dat ze misschien wel willen stoppen, ben ik blij dat ik het met de elektrische gitaar aantrekkelijk kan houden. Het is echt een andere manier van muziek maken, je zit veel minder in je hoofd en het appelleert aan een andere kant van je persoonlijkheid. Kinderen leren meer durven, loslaten. De kick die je daarvan krijgt, doet iets voor hun zelfvertrouwen.’

Oefenen

‘Ik verwacht dat leerlingen thuis hun lessen voorbereiden, natuurlijk de ene keer beter dan de andere. Ik hoop dat ze in het eerste jaar de discipline leren, leren dat het commitment vraagt. Het helpt enorm als ouders het oefenen stimuleren, belangstelling tonen, naar voorspeelavonden gaan. Ze zijn ook altijd welkom in de les.’

Geluksmomentjes…

‘Ik word sowieso blij van het contact met leerlingen, van de band die we opbouwen. Het is toch bijzonder dat ze jarenlang blijven komen, door weer en wind, met dat gitaartje op hun rug. Ik geniet ook als leerlingen lol hebben met elkaar bij het samenspelen. En natuurlijk ben ik blij als ze iets overwinnen, als ik zie dat ze ook echt wat kunnen en presteren op hun eigen niveau. Maar eigenlijk zijn er veel leerlingen die echt al goed spelen en me weten te raken met hun spel.’

Achtergrond

• Leon studeerde zowel klassiek als elektrische gitaar aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam.
• Sinds 1991 geeft hij les bij Scholen in de Kunst.
• Leon soleerde met orkesten en was actief als solist tijdens internationale gitaarfestivals, in het Segovia Gitaar Kwartet en in diverse bands. Hij geeft geregeld uitvoeringen als solist.

Brenda Klein

‘Zo’n blij koppie dat elke week weer binnenkomt’

Achtergrond 

• Brenda volgde haar opleiding voor docerend en uitvoerend musicus aan het Conservatorium van Amsterdam bij Lex Eisenhardt. Aansluitend studeerde ze een jaar in Freiburg bij Professor Sonja Prunnbauer.
• Ze is sinds 1997 werkzaam bij Scholen in de Kunst.
• Als uitvoerend musicus maakte Brenda veel kamermuziek met zang en fluit. In de loop van haar carrière ontdekte ze dat haar hart lag bij het onderwijzen.

Als docent

‘Ik heb volgens mij eindeloos veel geduld. Als iets niet lukt, ervaren leerlingen dat dat niet erg is, we zoeken een oplossing. Ik wil mijn leerlingen het plezier laten ervaren van samen muziek maken en mijn doel is dat ze zelfstandig hun instrument leren bespelen. Het mooiste is als ze op een gegeven moment zelf naar de winkel gaan, een stuk kopen en weten hoe ze daaraan moeten beginnen. Ik vind belangrijk dat ik zelf als docent steeds nieuwe ideeën blijf opdoen. Ik volg bijvoorbeeld de Kodaly-cursus en dan kom ik helemaal enthousiast met nieuwe kennis de les in.’

De gitaarles

‘Uitgangspunt van mijn lessen is klassiek gitaar, vanzelfsprekend leer je noten lezen. Maar er kan zoveel op gitaar: Spaans, Zuid-Amerikaans, blues, het repertoire is heel breed. Ik ben gestructureerd, schrijf alles in het schriftje en zorg dat we doen wat er geoefend is en dat we het nieuwe huiswerk doornemen. Als het praktisch haalbaar is, laat ik leerlingen met z’n tweeën beginnen: samenspelen is het leukste wat er is. Vaak werkt de dynamiek van meerdere leerlingen heel stimulerend.’

Hard werken

‘Ik ben vriendelijk, maar er wordt hard gewerkt. Elk kind heeft daarbij een andere toon nodig, dat is de pedagogische kant die ik heel leuk vind. Ik ga ervanuit dat een leerling plezier heeft in het spelen, maar ook dat hij leert om de discipline op te brengen om elke dag te oefenen. Ouders vraag ik om daar op een goede manier mee om te gaan, vaak hangt het succes van een kind op zijn instrument daarvan af. Het gaat om belangstelling: “laat eens horen, hoe klinkt dat?”, en om structuur: jonge kinderen kunnen niet zelf regelen dat ze elke dag studeren. Dat is soms lastig voor ouders, maar het is een kwestie van gewoon doen, op een vaste plek, op een vast moment. Ga er maar een kwartiertje naast zitten.’ 

Geluksmomentjes…

‘Soms zijn leerlingen zo enthousiast, zo gemotiveerd, dan zit ik op het puntje van mijn stoel – alles wat ik erin stop krijg ik terug. Daar vlieg ik voor! Maar ook die kleintjes: zo’n blij koppie dat elke week weer binnenkomt. En ik leid het gitaarorkest CARAMBA! en gitaarensemble TORRES (leerlingen), dat is heel leuk en stimulerend.’

Susana Opanski

‘Het magische effect van muziek in hun ogen’

Achtergrond

• Susana komt oorspronkelijk uit Argentinië en woont sinds 1990 in Nederland.
• Ze volgde de Profesorado Superior de Guitarra, een masteropleiding in La Plata aan het Gilardo Gilardi conservatorium. Ook haalde ze daar haar bachelor fagot.
• Na haar opleiding speelde Susana fagot in symfonieorkesten, gaf ze gitaarles en maakte ze kamermuziek op zowel gitaar als fagot.
• Sinds 1993 werkt Susana bij Scholen in de Kunst. Ze geeft ook les in Soest en Utrecht. Namens Scholen in de Kunst is ze intermediair voor het Jeugdcultuurfonds. Ze zet zich graag in voor het toegankelijk maken van muziek voor iedereen.
• Ze werkt voor verschillende muziekeducatieprojecten en was de eerste Muziek Cultuurcoach van de stad Amersfoort. 
• Om in een behoefte van oud-leerlingen te voorzien, richtte ze in 2013 het Studenten Gitaar Ensemble Nederland op. 

Als docent

‘Alles wat ik doe, komt voort uit mijn enthousiasme, mijn liefde voor muziek en voor het lesgeven. Ik ben gestructureerd en ik vind het belangrijk dat kinderen zich ontwikkelen en progressie maken in de les. Daarnaast is het ook goed dat het soms even heel anders gaat: “Kom, nu iets geks!” en soms ga ik mee met wat zich voordoet op het laatste moment: “Over twee weken concert? Oké, we doen het gewoon!” We hebben meestal wel wat klaar om voor te spelen. Maar natuurlijk vraagt een leerproces in de eerste plaats structuur, methodiek en doelen.’  

Bijbrengen

‘Mijn streven is dat iedereen uiteindelijk mooi gitaar kan spelen, en dat het instrument de rest van hun leven een goede kameraad kan zijn, ook op momenten dat het minder gaat. Plezier in samenspelen wil ik ze ook bijbrengen, dat motiveert. Een instrument leren spelen is vaak een eenzame bezigheid, samenspelen maakt het sociaal. Hier op Scholen in de Kunst heb ik dan ook een gitaarensemble: Gitaar Camerata Eemland. Voorspelen is ook belangrijk, het is een oefening in presentatie, iets durven zeggen met je spel. Situaties op school, later aan de universiteit of op het werk worden dan minder spannend.’ 

Studeren

‘Volgens mij ben ik niet streng, ik benader de meeste dingen graag met humor. Maar ik eis wel betrokkenheid en discipline. Leerlingen hebben ook recht op een docent die hun mogelijkheden serieus neemt en die op basis daarvan inzet van ze vraagt. Ik weet niet of je slim wordt van muziek - dat hoor je vaak, maar ik weet wel dat je heel geconcentreerd moet werken om een stuk goed te spelen. Je leert heel compleet bezig zijn, op een gedisciplineerde manier. Je werkt cognitief: noten lezen en ritmes begrijpen; je motoriek is betrokken en je spreekt je gevoelens aan. Dat heeft met ontwikkelen van intelligentie te maken. Ik help ze met studeren door bijvoorbeeld samen een schema te maken voor het huiswerk. Hoeveel minuten besteed je op welke dag aan welk stukje, daarmee krijgen ze inzicht. Ouders vertellen weleens dat de planning die hun kind maakt op de middelbare school doet denken aan het gitaarschriftje.’  

Repertoire

‘Mijn les is gericht op technieken voor de klassieke gitaar. Maar het repertoire is heel breed. In Argentinië heeft iedereen een gitaar en naast de Zuid –Amerikaanse volksmuziek is daar ook het klassieke gitaarrepertoire heel bekend. Ik voel me verplicht de horizon van leerlingen te verbreden en geef ze dus niet alleen wat ze zelf al kennen. Popmuziek en blues horen natuurlijk ook bij de gitaar, en dat speel ik ook met veel plezier met de leerlingen. Met samenspelen leren ze dan akkoorden en melodieën daarbij. Sommige kinderen willen eigenlijk elektrische gitaar spelen, maar moeten van hun ouders beginnen met klassiek - een uitstekende basis. Het grappige is dat er dan leerlingen blijven hangen – die hadden niet verwacht dat je zoveel kon met klassiek gitaar.’  

Geluksmomentjes…

‘Als leerlingen een concours winnen, is dat natuurlijk een geluksmoment. Maar ook de kleine dingen: een jonge leerling die trots vertelt: “Mijn oma werd 70 en ik heb I like the flowers voor haar gespeeld.” Het allermooiste is als ik het magische effect van muziek terugzie in de ogen van de kinderen, of als ik dat hoor in hun spel.’ 

Jeroen Becx

‘Muzikale successen en vriendschappen…’

Achtergrond
• Jeroen studeerde muziekwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam en akoestisch en elektrisch gitaar aan het Sweelinck Conservatorium Amsterdam. Daar behaalde hij het docentendiploma, en het solistendiploma voor hedendaagse muziek. 
• Sindsdien is Jeroen docent, was hij bandleider/arrangeur voor de Engelenbak Theaterband en speelde hij onder andere in Benonies, Os Solitários, Becx2Becx 
• Vanaf 2004 is hij docent elektrisch gitaar en popbands bij Scholen in de Kunst 

Als docent
‘Mijn leerlingen leer ik de gitaar op zo’n manier beheersen dat ze uiteindelijk echt muziek kunnen maken en zich kunnen blijven ontwikkelen. In de loop van de jaren heb ik veel lesmateriaal gemaakt en verzameld. Uit ervaring weet ik met welke stukjes je stap voor stap een goede techniek opbouwt en muzikaliteit ontwikkelt. Ik probeer aan te sluiten bij de muzikale belangstelling van leerlingen. Als ik leerlingen een bepaalde techniek wil leren, of bijvoorbeeld een akkoordenreeks, dan zoek ik daarvoor een stukje waarmee dat niet alleen goed kan, maar dat de leerling ook leuk vindt – zo blijven leerlingen enthousiast terwijl ze vorderingen maken.’ 

Techniek
‘Ik zorg ervoor dat een leerling van het begin af aan in een notendop met allerlei instrumentale technieken en facetten van de gitaar en gitaarmuziek in aanraking komt. Met die basis kan iemand zich blijven ontwikkelen, ook wanneer later zijn of haar muzikale belangstelling verandert. Als docent ben ik aan het zaaien. Op een gegeven moment - daar ben ik zelf misschien niet meer bij - kan er dan iets groeien.’  

Oefenen
‘In principe leer ik jonge kinderen noten lezen. Maar we maken ook gebruik van tabulatuur (een makkelijk alternatief voor het notenschrift). Oudere leerlingen spelen meestal van tabulatuur. Noten lezen hoeft niet voor iedereen.  

Ik ga ervan uit dat een leerling oefent; ergens naartoe werkt. Ouders vragen mij soms een beetje streng te zijn. Voor leerlingen is het uiteindelijk goed te ervaren dat ze na een tijdje oefenen iets kunnen. Vooral in de beginfase is het belangrijk dat ouders betrokken zijn.

Ik heb een YouTube- kanaal waar ik soms filmpjes met uitleg en oefeningetjes op zet. Ouders kunnen zo zien waar hun kinderen in de les mee bezig zijn en leerlingen helpt het bij het oefenen.’

Repertoire
‘Jongeren, middelbare-scholieren, zijn vaak heel gevoelig voor muziek en hebben muzikale voorkeuren. Daar hebben we het over, en ik luister zelf ook naar allerlei muziek. Als het nodig is, bij gevorderde leerlingen, studeer ik ook de muziek in die een leerling in de les wil spelen. Maar ik laat ze ook kennis maken met voor hen onbekende muziek, en met de geschiedenis van pop- en andere muziekstijlen.  

We werken ook aan een luisterhouding: wat hoor je? Waarom vind je bepaalde muziek goed of waarom spreekt die je juist niet aan?’

Bandjes
‘Scholen in de Kunst is een ontmoetingsplek voor samenspel. Alle leerlingen hebben de mogelijkheid om in een bandje te spelen. Bandjes worden samengesteld uit cursisten drums, bas, zang, keyboard, gitaar, soms blazers, op basis van leeftijd, vaardigheden en muzikale voorkeur. Er is een prettige repetitieruimte met instrumenten en apparatuur en docenten begeleiden de bands, regelen podia en optredens.  

Door te spelen in een popband leren jongeren ook veel op het sociale vlak: samenwerken, luisteren naar het geheel en rekening houden met elkaar. Je ervaart dat je niet alleen belangrijk bent op het moment dat de aandacht op je is gevestigd, maar vaak juist wanneer je ondersteunt. Als bandleden het muzikaal en sociaal goed kunnen vinden, wordt spelen in een band heel leuk – gezamenlijk gaan voor het hele bandgeluid, voor het muzikale resultaat.’

Geluksmomentjes…
‘De mooie momenten zijn er soms ineens, als ik merk dat een leerling muziek begint te maken, of uit zichzelf iets doet waar we het nooit over gehad hebben. En bij de bands ontstaan vaak mooie dingen. Niet alleen muzikale successen, ook vriendschappen.’

Sander Hop

‘Op zoek naar de drijfveer van de leerling’

Achtergrond
• Sander studeerde Elektrische gitaar jazz en lichte muziek aan de conservatoria van Den Haag en Utrecht.  
• Sinds 2000 is hij verbonden aan Scholen in de Kunst. Inmiddels als docent elektrische gitaar, bandcoach en coördinator popbands en popsamenspel.
• Sander is ook uitvoerend musicus, componist, producer en webdesigner. 

Als docent
‘Ik probeer een relaxte sfeer te creëren in mijn les - ik maak graag samen plezier en ben flexibel. Ik ga altijd op zoek naar de drijfveer van de leerling, dat is mijn uitgangspunt. Ik haak in op de belangstelling voor bijvoorbeeld een bepaalde muziekstijl. Verplichte figuren voor iedere gitarist verweef ik met de motivatie van de leerling. Dus een leerling die fan is van de Red Hot Chili Peppers en bepaalde akkoorden moet leren, geef ik een liedje van de Peppers waar die akkoorden in voorkomen. Maar ik laat ook verschillende muziekstijlen horen en ik speel dingen voor, om ze te inspireren hun horizon te verbreden.’ 

Elektrische gitaarles
‘Mijn leerlingen zijn tussen de 9 en de 60 jaar oud, het merendeel is tiener. Vanaf negen jaar zijn de handen en armen van een kind groot genoeg voor de elektrische gitaar. Dat je zou moeten beginnen met klassiek gitaar is een ouderwets idee. Het kan natuurlijk goed, de overgang kan soepel gaan, maar als een kind echt popmuziek wil spelen, dan kan het repertoire op de klassieke afdeling wat ver van ze afstaan. Dan bestaat de kans dat ze afhaken.’  

Methode
‘Hoewel ik geen specifieke methode volg, loopt er zeker een rode draad door de lesjaren. We beginnen met grove motoriek: grote bewegingen, grote akkoorden. Langzamerhand wordt het fijner en werken we van akkoorden naar melodieën. Improvisatie is daarbij een belangrijk onderdeel. Ik werk minder met notenschrift – als popmuzikant speel je alles uit je hoofd! Als je dus gewoon lekker gitaar wil spelen in een bandje werk ik vooral met akkoorddiagrammen en -schema’s. Daarnaast gebruik ik tabulatuur, een grafische manier van weergeven. Daar is online ook veel van te vinden, handig als leerlingen zelf bepaalde nummers willen uitzoeken.’  

Oefenen
‘Op les zijn we lekker bezig en als het goed is, gaan leerlingen daar thuis mee verder. Oefenen moeten ze voor zichzelf doen, niet voor mij! Ik wijs ze er wel op wat ze moeten doen als ze goed of beter willen worden, maar het is hun hobby, hun eigen verantwoordelijkheid. Er zijn ook volwassen leerlingen die geen tijd hebben om te oefenen en de les op zich leuk en waardevol vinden. Prima!’

Bandcoaching
‘Bij de cursus Popband is het de kunst de verschillende cursisten, met allerlei instrumenten, smaken en niveaus tot een hechte groep te smeden. Dat lukt alleen als ik iedereen de rol geef die hij aankan, dan wordt het geheel groter dan de individuele inbreng. En het wordt echt leuk als de band ook sociaal een groep wordt, dan zie ik ze na afloop samen naar Albert Heijn gaan of nog even blijven hangen op het Eemplein. Dat vertaalt zich naar de muziek, dan is er communicatie, daar gaat het om.’   

Geluksmomentjes…
‘Bij gitaarles kan ik ontroerd raken als iemand een aha-erlebnis heeft. Als iets aanslaat en een leerling daar helemaal enthousiast van wordt. En bij de bandjes? Als ik voel dat het onderling klikt en er écht muziek gemaakt wordt. Of als ze initiatief gaan tonen en bijvoorbeeld een optreden regelen of eigen nummers gaan schrijven. Eigenlijk als ze mij niet meer nodig hebben, dan heb ik het goed gedaan!’